Engelli Hakları...

Engellilerin Türkiye’de sahip oldukları hakların maddeleri, yaşamlarını kolaylaştırmak adına….

1.Engellilerle ilgili sivil toplum örgütleri 2908 sayılı kanuna göre dernekler,federasyonlar ve konfederasyon şeklinde örgütlenmiştir.

2.Engellilerin profesyonel olarak spor yapmaları için devlet bakanlığına bağlı özürlüler spor federasyonları vardır.

3.Devlet tiyatroları,gösterilerini özürlülere ücretsiz sunmaktadır.

4.Türk hava yolları ile seyahat halinde belirlenen esaslar doğrultusunda özürlüler %40  indirimden yararlanmaktadır.

5.Devlet demir yolları  ana hat yolcu trenleri ile seyahat halinde özürlüler %20 indirimden yararlanmaktadır.

6.Telsim(cep özel Engelliler),Turkcell(Destekcell)cep telefonlarında görüşme ücretinden indirimli yararlanmaktadır.

7.Oy kullanırken seçim kurallarının düzenleme yapması gerekmektedir.(572 Sayılı Bazı kanunlarda  değişiklik yapılması hakkında kanun hükmünde kararname Madde 26-27)

8.Belediyeler 572 sayılı kanun hükmünde kararname gereğince özürlülere uygun düzenlemeleri standartlara uygun olarak yapmak zorundadır.( 572 Sayılı Bazı kanunlarda  değişiklik yapılması hakkında kanun hükmünde kararname Madde 3-4)   

9.Belediyeler toplu taşıma araçlarında özürlüleri ücretsiz veya indirimli olarak yararlandırmak zorundadır.( 572 Sayılı Bazı kanunlarda  değişiklik yapılması hakkında kanun hükmünde kararname Madde 3-4)   

10.1580 sayılı Belediyeler ve 3030 sayılı Büyük şehir belediyeleri yasası,belediyelere ait ve belediyeler tarafından işletilen veya kiraya verilen büfeler,otopark gibi işyerlerinin özürlüler tarafından işletilmesi konusunda kolaylık getirmiştir.( 572 Sayılı Bazı kanunlarda  değişiklik yapılması hakkında kanun hükmünde kararname Madde 3-4)   

11.18 yaşını bitirmiş ve herhangi bir yerden geliri olmayanlar emekli sandığına bağlı veya bulunduğu yerdeki valilik yada kaymakamlık makamlarına başvuru yaparak 2022 sayılı yasa gereğince aylık bağlanmasını talep edebilirler.

12.Engellilerin kullandığı araç ve gereçler il ve ilçe soysal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları tarafından karşılanabilmektedir.( 572 Sayılı Bazı kanunlarda  değişiklik yapılması hakkında kanun hükmünde kararname Madde 17)

13. İmar mevzuatına ulaşılabilirlikle(fiziksel engellerin kaldırılmasıyla) ilgili hükümler eklenmiştir.Buna göre, kaldırımlar, yaya yolları,konutlar ve umumi binalar,özürlülerin ulaşabilirliğine uygun olarak yapılamak durumundadır.

14.Engelliler H sınıfı sürücü belgesi alarak özel tertibatlı araç kullanabilirler.

15.H sınıfı sürücü belgesine sahip olan özürlüler yurtiçinden aldıkları özel tertibatlı otomobillerde,katma değer vergisi indirimden yararlanmakta ve taşıt alım vergisinden muaf tutulmaktadır.

16.H sınıfı sürücü belgesi olan özürlülerden,uygun şartları taşıyanların yurt dışından getirecekleri özel tertibatlı otomobiller için gümrük vergisi muafiyeti vardır.

17.El ve ayak fonksiyonunu tamamen yitirmiş bulunan özürlülerin yurt dışından getirtecekleri özel tertibatlı minibüslerde gümrük vergisinden muaftır.

18.Sosyal Güvenlik kuruluşlarınca karşılanan araç ve gereçlerin standartlara uygun olarak sağlanması gerekmektedir.( 572 Sayılı Bazı kanunlarda  değişiklik yapılması hakkında kanun hükmünde kararname Madde 20-22-23)

19.Özürlü çocuğun resmi veya özel eğitim merkezlerinde aldıkları gelişim ve eğitime ilişkin giderlerin bir kısmı çalışılan kurum,emekli sandığı ve sosyal sigortalar kurumu tarafından bütçe uygulama talimatları çerçevesinde karşılanmaktadır.Emekli sandığına ve sosyal sigortalar kurumuna bağlı çocuklarının özel eğitimleri için 2002 yılı itibarı ile en fazla 245 mil.ytl.eğitim yardımı yapılmaktadır.

20.Yüksek eğitim kurumuna girmeye hak kazanan ve kayıt yaptırarak öğretime başlayan öğrenci ilk yılında bulunduğu ilin valiliği bünyesindeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma  vakfına başvurması durumunda,başbakanlık bursundan yararlandırılır,ayrıca yardımcı ders araç ve gereçlerinin temini konusunda özürlü öğrenciye destek verilmektedir.

21.Kredi ve yurtlar kurumu genel müdürlüğünün öğrenci yurtlarından özürlü öğrenciler  istemde bulunmaları halinde yaralanabilmektedir.

22. .Kredi ve yurtlar kurumu tarafından uygulanan harç ve öğrenim kredisi tahsisinde %40 ve üzerinde özürlü olduğunu belgeleyenlere öncelik tanınmakta ve harç kredisinin geri ödenmesinde yönetim kurulunun kararı ile %50 indirim yapılmaktadır.

23.2002/58 sayılı Başbakanlık genelgesi,özürlülere yönelik bir çok düzenlemenin uygulanmasını içermektedir.

24.4760 sayılı özel tüketim vergisi kanunun 7. maddesine göre sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi  mallardan,münhasıran  aracı sakatlığına uygun hareket ettirici özel tertibatı bulunanların malul ve sakatlar tarafından beş yılda bir defaya mahsus bizzat kullanılmak üzere ve %90 üstü oranda raporu bulunan tüm özürlüler yeni otomobil ve bir kısım ticari araçlarda Ö.t.v. den muaftır.

25.197 sayılı motorlu taşıtlar vergisi kanunun 4. maddesine göre,bizzat maluller tarafından kullanılan ve %90 üstü oranda raporu bulunan tüm özürlüler, motorlu taşıtlar vergisinden muaftır.

26.Serbest meslek erbabı ve ücretli çalışan özürlü vatandaşlarımız ile özürlü olmasa bile ailesinde özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabı ile ücretli çalışanlar  vergi indiriminden yararlanırlar.

27.Kamu kurumlarının sakat memur çalıştırma yükümlülüklerinin yerine getirmesini takip ve denetlenmesinden Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığı sorumlu ve yetkilidir.

28.Kurumlarca özürlü vatandaşlarımıza ayrılan boş devlet memurluğu kadroları için her yılın Nisan-Mayıs,Temmuz-Ağustos veya Ekim-Kasım dönemlerinde sınav açılmaktadır.

29.Sınav duyuruları Devlet Personel Başkanlığı tarafından resmi gazetede,tirajı yüksek ulusal gazetelerde ve TRT televizyon ve radyo kanalları aracılığı ile yapılmaktadır.Kurumlar sınav duyurularında işin özelliği gerektirmediği sürece özür grupları arasında bir ayrım yapmayacağı gibi özür oranında da üst sınır getiremeyeceklerdir.

30.Sınavlarda özrün özelliğine göre kurumların refakatçi bulundurması gerekmektedir.Ayrıca özür grupları dikkate alınarak sınav sorusu hazırlamak ve değerlendirmek üzere özel sınav kurulu oluşturulur.

31.İşverenlerin belirli bir mesleği olan özürlüleri öncelikle meslekleri ile ilgili işlerde çalıştırmaları gerekmektedir.

32.Kurum ve kuruluşlar çalışma yerlerini,özürlü vatandaşlarımızın çalışmasını kolaylaştıracak şekilde düzenlemek gerekli tedbirleri almak ve özürlü vatandaşlarımızın çalışmaları ile ilgili özel araç ve gereçleri temin etmek zorundadır.

33.Ülkemizde özürlü vatandaşlarımız için Türkiye iş kurumu,Halk eğitim merkezleri,Mesleki eğitim merkezleri,Özel dershaneler,belediyeler ve özürlülerle ilgili dernek ve vakıflar tarafından meslek edindirme kursları açılmaktadır.

34.Özürlü vatandaşlarımızın çalıştığı kamu kurum ve kuruluşu özelleştirme kapsamındaysa,kapatma,tasfiye halleri dışında özürlü vatandaşlarımız işten çıkartılamaz.

35.Özelleştirme sonucunda özürlü vatandaşlarımızın çalıştığı kurum ve kuruluşun tasfiye edilmesi veya kapatılması halinde işlerine son verilirse,bulundukları ildeki Türkiye iş kurumuna başvurmalıdırlar.Bu durumda iş kaybı tazminatı,kanunun diğer çalışanlara tanıdığı hakların iki katı ödenmektedir.

36.Gerek kamu gerekse özel sektörde özürlü işçi olarak iş bulmayı sağlayacak kurum, Türkiye iş kurumudur.Meslek edindirme kurslarından yararlanan özürlü vatandaşlarımıza işe girme konusunda öncelik tanınır.

37.Özürlü işçiler,diğer işçilere yapılan sosyal yardımlardan aynen yaralanırlar.Toplu iş görüşmelerinde özürlü işçiler aleyhine hükümler konulamaz.

38.50 ve daha fazla işçi çalıştıran kamu %4,özel sektör işletmeleri %3 özürlü çalıştırmak zorundadır.

39.Ceza paraları,özürlü vatandaşlarımızın istihdamı,mesleki eğitim ve rehabilitasyonu için kullanılmaktadır.

40.Yasal kotasının üzerinde özürlü çalıştıran işverenlerin sigorta primlerinin yarısı devlet tarafından karşılanmaktadır.

41.Tüm illerde, rehberlik ve araştırma merkezleri bulunmaktadır.Özürlü çocuğun aileleri bu merkezlere başvurarak danışmanlık hizmeti alabilirler.

42.Okullarda kaynaştırma eğitimine ağırlık verilmektedir.Görme engellilere,okul öncesi dönemde gündüzlü,ilköğretim düzeyinde yatılı ve gündüzlü olarak eğitim verilmektedir.

43.İlköğretim okulunu bitiren görme engelli öğrenciler öğrenimlerine normal okullarda kaynaştırma yolu ile devam etmektedirler.

44.Braille yazılmış ortaöğretim ders kitapları görme engelliler akşam sanat ve basım evi matbaasında basılıp ihtiyaç sahiplerine talep halinde ulaştırılmaktadır.

45.İşitme engelli öğrenciler meslek liselerine sınavsız yerleştirilmektedirler.işitme engelliler okul öncesi,ilk ve ortaöğrenim düzeyinde gündüzlü ve yatılı olarak eğitim alabilir.

46.Ortopedik  özürlülere yatılı ve gündüzlü olmak üzere okul öncesi,ilk ve ortaöğrenim,meslek lisesi düzeyinde eğitim olanağı sağlanmaktadır.

47.Zihinsel engelliler,eğitilebilir ve öğretilebilir olarak iki ayrı grup okulda eğitim almaktadırlar.Bunlar özür derecelerine göre yapılandırılmış okullarda yada kaynaştırma okullarında veya sınıflarında eğitim almaktalar dır.

48.Uzun süre hastanede yatan çocuklar için bazı hastaneler bünyesinde Hastane ilköğretim okulları bulunmaktadır.Ülkemizde rehabilitasyon hizmeti tıbbi rehabilitasyon merkezlerinde verilmektedir.

49.Üniversite sınavı sırasında,ortopedik ve görme özrü bulunanlar için uygun düzenlenmiş sınav mekanları hazırlanır,görme özürlüler ve az görenler için 30 dakikalık sınav ek süre verilir.Sınav sorularını okuyacak ve söylenecek yanıtları yazabilecek uygun eğitimde diksiyonu düzgün yardımcı refakatçi eşliğinde sınava girmelerine olanak sağlanır.

50.Az gören üniversite öğrencileri fakülte/yüksekokul/bölüm amirliklerine yazılı olarak başvuru yapıp sınav sorularını büyük punto harflerle yazılmış olarak sağlayabilirler.

51.Ülkemizde hamilelik döneminde bebeğin fiziksel veya zihinsel özürlü olup olmadığını saptanması amacıyla Genetik danışma merkezlerinde genetik danışma hizmeti sunulmaktadır.

52.Sosyal güvenlik kurumlarında Bağ-kur hariç olmak üzere iğleştirme hükümleri sayesinde engelsiz sigortalılara nazaran daha erken emekli olma imkanı sağlanmıştır..

53.Trafik akışını engellememek koşuluyla park etmeye elverişli alanlara özel bölümler konulmuştur.

54.Ülkemizde Ankara ve İstanbul da olmak üzere özürlülere yönelik hizmet veren iki diş kliniği bulunmaktadır.